බහු වසංගත:
කොරෝනා වෛරසය පාදක කරගත් වසංගතය අද ලෝකයට බල පාන එකම ව්‍යසනය නොවේ. විද්‍යාත්මක ප්‍රතිචාරයන්ට අභියෝග කරන, වැරදි තොරතුරු පතුරුවන, දුස්තොරතුරු වසංගතයක් ද ඒ සමග පැමිණියේ ය.
සාර්ථක ප්‍රතිශක්තිකරණ එන්නතක් නිපදවා ලෝකය පුරා ජනතාවට ලබා දෙන විට එන්නත් විරෝධීන් විසින් එම පිළියමට බරපතළ හානියක් සිදුකරනු ඇත.
තුන්වැනි වසංගතය දේශපාලන නායකයන්ට වැළඳී ඇති ඒකාධිපති බලතල ලබාගැනීමේ ව්‍යාධියයි.
පළමු කී වසංගත දෙකට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ක්‍රියාවලිය සම්බන්ධිකරණයේ වගකීම ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට පවරා ඇත. ඒකාධිපතිත්වය පිලිබඳ වසංගතයට මුහුණ දීමට සිදුව ඇත්තේ අපට තනි තනිවයි.
ඒකාධිපති තත්වයක් විධිමත් ක්‍රියාමාර්ග මගින් ඇතිකරගැනීම පිළිබඳව හංගේරියාව සහ පිලිපීනය උදාහරණ වෙයි. හංගේරියාවේ 2010 සිට අගමැතිව සිටින වික්ටර් ඔර්බාන් ව්‍යවස්ථාදායකය සතු සියලු බලතල ඔහුට ලබාදීමට තීන්දුවක් ව්‍යවස්ථාදායකයෙන් ම සම්මත කරගන්නා ලද්දේ කොරෝනා වෛරසයේ නාමයෙනි. එම බලතල ආපසු දෙන්නේ කවදා දැයි ඔහු විසින් තීරණය කරනු ඇත.
පිලිපීනයේ ජනාධිපති දුතෙර්තේ වෙත මාස තුනක් සඳහා හදිසි බලතල ලබාදීමට ව්‍යවස්ථාදායකය මගින් සම්මත කරගනු ලැබූ අතර එය තවත් දීර්ඝ කිරීමට විධායකය ඉල්ලුම් කරමින් සිටියි.
ඇත්ත අරමුණ ?
මේ බලතල පවරාගැනීම් වලින් ඔවුන් කරන්නේ වසංගතයට සම්බන්ධ තීන්දු තීරණ පමණක් නොවේ. පසු ගිය සතියේ හංගේරියාවේ අනුමත කල පනතක අරමුණ වුයේ රාජ්‍ය නොවන ස්වාධීන සංවිධාන මර්ධනය කිරීමයි.
විධිමත් නොවන ක්‍රියාමාර්ග ද ඇත. වසංගතය නිසා ඉන්දියාවේ මැතිසබය මාර්තු 23 දා හදිසියේ වාර අවසන් කරනු ලැබූ අතර එය තවමත් නැවත හමු වී නැත. මෙය තවමත් නීතියේ සීමාව තුළ පැවතියද ලෝකයේ විශාලතම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයට නොමනාය.
''වසංගතය නිසා ඉන්දියාවේ මැතිසබය මාර්තු 23 දා හදිසියේ වාර අවසන් කරනු ලැබූ අතර එය තවමත් නැවත හමු වී නැත.
මෙය තවමත් නීතියේ සීමාව තුළ පැවතියද ලෝකයේ විශාලතම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයට නොමනාය.''
අති සරල සහ හානිකර දැක්මක්...
බල සංකේන්ද්‍රණය සාධාරණ ක්‍රියා මාර්ගයක් බව කෙනෙකු කල්පනා කරනවා විය හැකි ය. පාර්ලිමේන්තු ව්‍යාකුලත්වය ඇතිකරන බව පෙනී යා හැකි ය. වැඩ දහසක් තිබිය දී විපක්ෂයේ කතාවලට සවන්දෙමින් සිටින්නේ ඇයි? පාර්ලිමේන්තුව කතා සාප්පුවකි. දැන අපට අවශ්‍ය වී තිබෙන්නේ ක්‍රියාව යි. මේ ඒ උදවියගේ මතයයි.
මෙය අති සරල සහ හානිකර දැක්මකි.
පාර්ලිමේන්තු අධික්ෂණයෙන් තොරව බලය සංකේන්ද්‍රණය කර ගත් විධායක ප්‍රධානීන් ගන්නා තීරණ ගුණාත්මක වශයෙන් දුර්වල ය. තීරණ ප්‍රකාශයට පත්කොට දින ගණනකින් හෝ සති ගණනකින් ඒවා නැවත හකුලා ගැනීම හොඳ දෙයක් නොවේ.
''පාර්ලිමේන්තු අධික්ෂණයෙන් තොරව බලය සංකේන්ද්‍රණය කර ගත් විධායක ප්‍රධානීන් ගන්නා තීරණ ගුණාත්මක වශයෙන් දුර්වල ය. තීරණ ප්‍රකාශයට පත්කොට දින ගණනකින් හෝ සති ගණනකින් ඒවා නැවත හකුලා ගැනීම හොඳ දෙයක් නොවේ.''
සැමන් පරිප්පු මිල නියම කිරීම, හකුලා ගැනීම සහ ඉන්පසු අධික බදු පැනවීම උදාහරණය වේ. ප්‍රතිපත්ති වෙනසක අපේක්ෂා නොකරන බලපෑම් සැලකිල්ලට ගැනීමට අපොහොසත්වීම සහ බලාපොරොත්තු නොවූ අහිතකර ප්‍රතිවිපාක පාලනය සඳහා පැලැස්තර විසඳුම් ලබාදීමට දැඟලීම කාර්යක්ෂමතාවය ලෙස අර්ථ දැක්විය නොහැකි ය.
අනිවාර්ය ආර්ථික පසුබැස්ම:
වෛරසය සහ එය පාලනය කිරීමට ගන්නා ක්‍රියාමාර්ග ගෝලීය ආර්ථිකයට අතිවිශාල බලපෑමක් ඇතිකරනු ඇත. ජාත්‍යන්තර මුල්‍ය අරමුදලේ අළුත්ම ලෝක ආර්ථික දැක්ම වාර්තාවට අනුව “ 2020 දී ලෝකයේ ආර්ථික වර්ධනය -4.9 ක ප්‍රතිශතයක් ලෙස පුරෝකථනය කොට ඇති අතර එය ලෝක ආර්ථික දැක්ම 2020 අප්‍රේල් මාසයේ කළ පුරෝකථනයට වඩා ඒකක 1.9 කින් අඩු ය.
2021 දී ආර්ථික වර්ධනය පුරෝකථනය කොට ඇත්තේ සියයට 5.4ක් වශයෙනි. සමස්තයක් ලෙස මෙයින් පෙන්නුම් කරන්නේ මෙය 2020 ජනවාරියේ දී, පුර්ව කොවිඩ් සමයේ කළ පුරෝකථනයට වඩා සියයට 6 ½ ක ප්‍රතිශතයකින් අඩු බවයි.”
මෙය 2007 – 09 කාලයේ ඇති වූ මහා පසුබැස්ම සමග සැසඳිය නොහැකි ය. මෙය සැසඳිය හැක්කේ 1929 දී ආරම්භ වී 1930 ගණන් පුරා පැතිරී ගිය මහා අවපාතය සමග ය. අප සිතා සිටියේ එය යුරෝපයේ ෆැසිස්ට්වාදයට මඟ පෑදු සහ එක්සත් ජනපදයේ ෆ්‍රැන්ක්ලින් රුස්වෙල්ට් ජනාධිපතිවරයා විසින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය රැකගත අපට දුරස් සංසිද්ධියක් ලෙසයි.
එසේ වුව ද , එකල අද තරම් ගෝලීයකරණය නො වූ සහ ඉතා කුඩා රටක් වූ ලංකාවට (මුළු ජනගහණය දශ ලක්ෂ පහක් පමණක් වූ) ද එහි ප්‍රතිවිපාක දැනුණි.
එම් ආර් පී සල්ගාදු මහතාගේ අධ්‍යයනය :
එම් ආර් පී සල්ගාදු මහතාගේ අධ්‍යයනය මගින් පෙන්වා දී ඇත්තේ එතරම් ඈත කාලයේ වුව ද, විදේශ වෙළෙඳපොළ බිඳවැටීමේ අනතුරට මුහුණ දීමට අපට සිදු වූ බව යි. 1926 දී ඇමෙරිකානු ඩොලර් 80ක් වූ ලංකාවේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය 1932 දී ඩොලර් 33 දක්වා පහත වැටුණි.
ශ්‍රී ලංකාවේ වර්තමාන ප්‍රධාන විදේශ වෙළෙඳපොළවල් වන එක්සත් ජනපදය, එක්සත් රාජධානිය සහ යුරෝපය සම්බන්ධයෙන් වන බලපෑම බරපතළ වනු ඇතැයි අපේක්ෂිතය.
මෙම රටවල රැකියා විරහිත බව අවපාතයක මට්ටමට ඉහළ යාමත් සහ කේන්ස්වාදී ආධාර දීමනා ක්ෂයවී යාමත් සමඟ මෙම වෙළෙඳපොළවල් තුලින් ඉහළ වටිනාකම් ඇති ඇඟලුම්වලට සහ සංචාරක ව්‍යාපාරයට ඇති ඉල්ලුම යථා තත්ත්වයට පත්වීමට ඇති සම්භාවිතාව අඩුය.
මෙම කර්මාන්තවලට අලුත් වෙළෙඳ පොළවල් සොයාගැනීමට සිදුවනු ඇත. ශ්‍රම අපනයනයෙන් ලැබෙන ආදායම් (අමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 7ක් පමණ) හා රැකියා වේගයෙන් අස්ථාවර වනු ඇත.
''වෙරිටේ රිසර්ච්' අධ්‍යයනයකට අනුව ඇඳිරි නීතිය නිසා දෛනික වැටුප් මගින් යැපුණු කුටුම්භවලින් සියයට 45 ක ආදායම් අඩු වීමක් අත්දකින්නට සිදුවී ඇත.''
'වෙරිටේ රිසර්ච්' අධ්‍යයනයකට අනුව ඇඳිරි නීතිය නිසා දෛනික වැටුප් මගින් යැපුණු කුටුම්භවලින් සියයට 45 ක ආදායම් අඩු වීමක් අත්දකින්නට සිදුවී ඇත. කුටුම්භවලින් සියයට 37 කට දැනී ඇති ප්‍රතිවිපාක බරපතළ ය. ඇඳිරි නීතියේ බලපෑම, විදේශගත ශ්‍රමිකයන් ආපසු පැමිණීම, විදේශයෙන් ලැබෙන ආදායම් අඩුවීම සහ වැටුප් කප්පාදුව යන සියල්ලෙහි ඒකාබද්ධ බලපෑම කෙබඳු ද යන්න ඉදිරියේ දී බලාගත හැකිවනු ඇත.
ඇඳිරි නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම මගින් මුළු රටටම එකවරම අගුළු දැමීමේ කම්පනයෙන් දෛනික වැටුප් උපයන්නන් බොහෝ දෙනකු ගේ ඉතිරිකිරීම් ක්ෂය කිරීම සහ ඔවුන් දරිද්‍රතා මට්ටමින් පහළ ට ඇද දැමීම සිදු වී තිබේ.
ඇඟලුම් සහ සංචාරක කර්මාන්තවල දුෂ්කරතා නිසා වඩා ස්ථාවර ආදායම් ලබන අය පවා පිරිමැසුම්දායක වීමට පොළඹවනු ලබනු ඇති අතර එහි ප්‍රථිපලය ලෙස සියලුම වර්ගයේ භාණ්ඩ සහ සේවා සඳහා වන ඉල්ලුම අඩුවීමෙන් ආර්ථිකයේ සියලු ක්ෂේත්‍රවලට දිගට ම බලපෑම් සිදුවීම සහ දුප්පත්කම ආසන්නයේ සිටින බොහෝ දෙනා දරිද්‍රතාවයට ඇද දැමීම සිදුවනු ඇත. බොහෝ දෙනාට රැකියා අහිමි වනු ඇත.
විදේශගත සේවකයන් දහස් ගණනින් ආපසු පැමිණීමත් සමග විදේශයෙන් ලැබුණු මුදල් මත යැපුණු බොහෝ කුටුම්භවල වියදම්කිරීමේ හැකියාව අඩුවනු ඇති අතර ශ්‍රමයේ මිල ද පහත වැටෙනු ඇත.
හැම අතින් ම අපට දකින්නට ලැබෙනු ඇත්තේ 1929 – 1940 අකාරයේ ආර්ථික තත්ත්වයකි. නොබෙල් ත්‍යාගලාභී රොබර්ට් ශිලර් විස්තර කළ ආකාරයට අපේක්ෂා කල හැක්කේ ආර්ථික පසුබැස්මක් හා පසුව එන දිගුකාලීන ව්‍යාධියකි. මෙම පසු බැස්ම වඩා හොඳින් කළමනාකරණය කරන්නේ කෙසේ ද ?
''හැම අතින් ම අපට දකින්නට ලැබෙනු ඇත්තේ 1929 – 1940 අකාරයේ ආර්ථික තත්ත්වයකි. නොබෙල් ත්‍යාගලාභී රොබර්ට් ශිලර් විස්තර කළ ආකාරයට අපේක්ෂා කල හැක්කේ ආර්ථික පසුබැස්මක් හා පසුව එන දිගුකාලීන ව්‍යාධියකි. මෙම පසු බැස්ම වඩා හොඳින් කළමනාකරණය කරන්නේ කෙසේ ද ?''
පසු බැස්ම කළමනාකරණය කරගන්නේ කෙසේද?
යථාර්තයෙන් දුරස්වූ කසල දත්ත මත පදනම්වූ සෝවියට් රාජ්‍යය ඒවා මත ගත් කසල තීරණ නිසා අවසන් ගමන් ගියේය...
තීරණ ගන්නා උදවිය සතුව තොරතුරු ලබාගැනීමේ මාර්ග ගණනාවක් තිබිය යුතු ය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති බොහෝ දෙනා දන්නා ගුණාංගවලට අමතරව එය, ඔවුන් දේශපාලන බලධාරීන් වුව ද , නිලධාරීන් වුව ද , තීරණ ගන්නා උදවියට තොරතුරු සැපයීමේ මාර්ගයක් වශයෙන් ද සේවය කරයි.
චීනයේ වුහාන් පළාතේ වසංගතය පැතිර යාමේ හදිසි තත්ත්වය පිළිබඳව වාර්තාකිරීම ප්‍රමාද වීමට හේතු විමසා බැලීමේ දී පැහැදිලිව පෙනීයන කරුණක් වන්නේ චීනයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නොතිබීම එයට එක් හේතුවක් වූ බව යි. ප්‍රාදේශීය බලධාරීන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් පාලනය කරන දිරිගැන්වීම්වල ප්‍රතිඵලය වුයේ වාර්තා කිරීමට දින ගණන් ප්‍රමාද වීම යි. මධ්‍යම බලධාරීන්ට ක්‍රියාත්මක වීමට ඉහළ ගුණාත්මක භාවයකින් යුතු තොරතුරු නොතිබිණි.
මෙම සිදුවීම් පෙළ පැරණි සෝවියට් දේශයේ ක්‍රියාත්මක වූ මධ්‍යම සැලසුම් ආකෘතියේ බිඳවැටීම තුලින් විද්‍යාමාන විය. බිම් මට්ටමේ සිදුවන දේ දැන සිටියෝ ධුරාවලියේ පහළ මට්ටමේ සිටි නිලධාරීහු ය. තම ඉහළ නිලධාරීන්ට දැනුම් දිය යුතු දේ සහ දැනුම් නොදිය යුතු දේ පිළිබඳව විවිධාකාර දිරිගැන්වීම්වලට සහ පෙළඹවීම් වලට ඔවුහු යටත්ව සිටිය හ.
ඔවුන්ට ප්‍රතිලාභ හිමිවන්නේ ඉහළ සංඛ්‍යාවක් හෝ අඩු සංඛ්‍යාවක් වාර්තා කලොත්ද? මුසාකරණය හෙළිදරවු වීමට කොපමණ කාලයක් ගතවනු ඇත් ද? යථාර්තයෙන් දුරස්වූ කසල දත්ත මත පදනම්වූ සෝවියට් රාජ්‍යය ඒවා මත ගත් කසල තීරණ නිසා අවසන් ගමන් ගියේය.
දියෙන් කිරි වෙන්කර ගන්නා සේ තොරතුරුවල ගුණාත්මක භාවය තක්සේරු කරගැනීම :
නිලධාරීන්ට නිවැරදි දිරිගැන්වීම සහ පෙළඹවීම සකසනවාට වඩා, තොරතුරු ලබාගැනීමේ මාර්ග ගණනාවකට ඉඩකඩ සැලසීම පහසු ය. කෙසේ වෙතත්, මෙහි දී පැන නගින ප්‍රශ්නය වන්නේ දියෙන් කිරි වෙන්කර ගන්නා සේ තොරතුරුවල ගුණාත්මක භාවය තක්සේරු කරගැනීම යි.
සාකච්ඡාවේ, විවාදයේ සහ තොරතුරු ලබාගැනීමේ අභ්‍යන්තර සංස්කෘතියක් අත්‍යවශ්‍ය ය. මෙය නිෂ්ඵල සහ කාලය කා දමන ක්‍රියාවක් ලෙස සමහරු දකිති. එසේ වුව ද, අද අපි සිටින ආකාරයේ අසම්පුර්ණ තොරතුරු ඇති තත්ත්වයක දී වෙනත් විකල්පයක් නැත.
''සාකච්ඡාවේ, විවාදයේ සහ තොරතුරු ලබාගැනීමේ අභ්‍යන්තර සංස්කෘතියක් අත්‍යවශ්‍ය ය. මෙය නිෂ්ඵල සහ කාලය කා දමන ක්‍රියාවක් ලෙස සමහරු දකිති. එසේ වුව ද, අද අපි සිටින ආකාරයේ අසම්පුර්ණ තොරතුරු ඇති තත්ත්වයක දී වෙනත් විකල්පයක් නැත.''
තමන්ගේ අධීක්ෂණ කාර්යභාරය සහ සුපරීක්ෂාකාරී බව පවත්වාගන්නා ක්‍රියාශීලී පාර්ලිමේන්තුවක් පමණක් නොව ප්‍රසිද්ධ විභාගකිරීම් සහ උපදෙස් ගැනීම් ද අවශ්‍ය ය. බුබුළු සහ පරාවර්තක කුටිවලින් මිදීමේ ක්‍රියාශීලී උත්සාහයක් කාට කාටත් වැදගත් ය.
විශේෂයෙන් අපේ රටේ අපට ඇති ආකාරයේ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සර්ව සම්පුර්ණ එකක් නොවේ. රජය තුළ ගලායන තොරතුරු ද විකෘති වූ සහ අසම්පුර්ණ වූ ඒවා වෙයි. එසේ වුව ද, හමුදා මානසිකත්වයෙන් යුතු උදවියගේ ආධිපත්‍යයෙන් යුතු කාර්ය සාධක බලකා මත පදනම් වූ විකල්පය ඊටත් වඩා දුර්වලය. වසංගත ගණනාවකට මුහුණ දී සිටින අප ඉදිරියේ ඇති විකල්පයන් මේවා ය.
-මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව
(ජූලී 19දා අනිද්දා පුවත්පතෙහි පලවූ ලිපියකි)
