ජාත්‍යන්තර මුළ්‍ය අරමුදල විසින් ශ්‍රී ලංකාවට ලබා දෙන ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන තුනක විස්තීරණ ණය පහසුකම යටතේ පළමු ණය වාරිකය ලෙස ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 333ක් ඉදිරි පැය 48 තුළ මෙරට ලැබීමට නියමිතය.
විදේශ සංචිත පහත වැටීම හමුවේ දැඩි මුල්‍ය අර්බුදයකට මුහුණ පා සිටින ශ්‍රී ලංකාවට එය මහත් අස්වැසිල්ලක් වනු ඇත.
වසර 4ක් පුරා දිවයන මෙම ණය වැඩසටහන සාර්ථක කර ගැනීම සඳහා ශ්‍රී ලංකාව විසින් ජාත්‍යන්තර මුල්‍ය අරමුදල විසින් ඉදිරිපත් කර ඇති නිර්දේශ හා කොන්දේසි ඉටු කළ යුතුව තිබේ.
මේ සඳහා වන රජයේ සැලැස්ම ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය පැහැදිලි කළේය.
IMF කොන්දේසි සහ නිර්දේශ
අර්බුදයේ පසුබිම සහ IMF භූමිකාව
ශ්‍රී ලංකාවේ දිගුකාලීන සාර්ව ආර්ථික අසමතුලිතතාව බොහොමයකට මුල් හේතුව රාජ්‍ය මූල්‍ය අංශයේ ව්‍යුහාත්මක දුර්වලතාවයන්ය. අඛණ්ඩව අඩු බදු ආදායම (අර්බුදයට පෙර ශ්‍රී ලංකාව ගෝලීය වශයෙන් දළ දේශීය නිෂ්පාදිත අනුපාතවලට අඩුම බද්දක් ඇති රටකි) සහ දැඩි පුනරාවර්තන වියදම් දශක කිහිපයක් පුරා ඉහළ අයවැය හිඟයකට තුඩු දී ඇති අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වසංගතයට පෙර රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් (GDP) 90% ක් දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත.
ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය සඳහන් කළේ 2019 අග භාගයේ නුසුදුසු වේලාවක බදු ප්‍රතිපත්ති අඩු කිරීම සහ COVID - 19 වසංගතය 2020/2021 දී ඉලක්කම් දෙකේ අයවැය හිඟයකට තුඩු දුන් අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම පෙරනිමි මට්ටම්වලට ආසන්න මට්ටමට පහත හෙලීමට හේතු වූ බවය. මේ නිසා ගෝලීය ප්‍රාග්ධන වෙළෙඳපොළ වෙත ප්‍රවේශය රටට අහිමි විය. ප්‍රාග්ධන වෙළෙඳපොළ ප්‍රවේශය අහිමි වුවද ශ්‍රී ලංකාව සිය විදේශ ණය ගෙවීම අඛණ්ඩව සිදු කළ අතර, එය විදේශ මුදල් සංචිත සීඝ්‍රයෙන් ක්ෂය වීමට හේතු විය.
විදේශ විනිමය සංචිත අඩුවීමත් සමඟ ඇති වූ අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩ හිඟය 2022 මුල් භාගයේදී මහජන විරෝධතා ඇති විමට හේතු විය. ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කර පෙර නොවූ විරූ අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒම සඳහා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය දක්වන ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ වැඩසටහනක් ආරම්භ කරන තෙක් තෝරාගත් බාහිර ණය සේවා ගෙවීම් සඳහා ඒකපාර්ශ්වික අත්හිටුවීමක් ප්‍රකාශ කිරීමට රටට සිදුවිය.
අත්‍යවශ්‍යය භාණ්ඩ හිඟය 2022 මුල් භාගයේදී මහජන විරෝධතා ඇති විමට හේතු විය.
විදේශ සංචිත ඉහළට...
IMF විසින් සහාය දක්වන විස්තීරණ අරමුදල් පහසුකම (EFF) වැඩසටහන මඟින් වසර 4ක කාලයක් තුළ ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 2.9ක මුදලක් ලබා දෙනු ඇත. කෙසේ වෙතත්, IMF වැඩසටහනක වටිනාකම එමඟින් සපයන අරමුදල් වලට වඩා බෙහෙවින් වැඩි ය. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩසටහනකට අනුයුක්ත කර ඇති විශ්වසනීයත්වය සංවර්ධන හවුල්කරුවන්ගෙන් සහ පොදුවේ ගෝලීය වෙළඳපොළෙන් වෙනත් මූල්‍ය ප්‍රභවයන් විවෘත කිරීමට උපකාරී වේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ සංචිත ගොඩනගා ගැනීමට සහ ආර්ථිකය බාහිර හා අභ්‍යන්තර හදිසි තත්ත්ව වලට ගොදුරු වීමේ අවදානම අවම කිරීමට එවැනි මූල්‍යකරණයක් අත්‍යවශ්‍ය වේ. අයවැයේ බාහිර මූල්‍යකරණය නැවත ස්ථාපිත කිරීම මගින් උද්ධමනය පාලනය කිරීමට උපකාර වන මහ බැංකුවේ මුදල් මූල්‍යකරණයේ අවශ්‍යතාවය ද අඩු කරනු ඇත.
ණය ප්‍රතිව්‍යුගතකරණය...
ඕනෑම අරමුදල් සපයන ආයතනයක් මෙන්, IMF හි ණය දීමේ නීති එය දරාගත නොහැකි ණයක් ලෙස සලකනු ලබන ආයතනයකට ණය දීමට ඉඩ නොදේ. එබැවින්, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩසටහනක් සම්බන්ධයෙන් සාකච්ඡා කිරීමට සමගාමීව, ශ්‍රී ලංකාව සිය ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ උත්සාහයක් ද අරඹා ඇතැයි ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය සඳහන් කළේය.
ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම ගෝලීය මූල්‍ය වෙළෙඳපොල වෙත ප්‍රවේශ වීමට සහ ආර්ථිකය කෙරෙහි විශ්වාසය නැවත ඇති කිරීමට හැකිවන පරිදි ශ්‍රී ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් වඩාත් ස්ථාවර මට්ටමකට ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීම තවත් තීරණාත්මක අංගයකි.
ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ ක්‍රියාවලියේදී, IMF විසින් ණය තිරසාර විශ්ලේෂණ (DSA) කරනු ලබන අතර එමගින් ඉතිරි ණයවල තිරසාරභාවය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට අවශ්‍ය ණය අඩු කිරීමේ මට්ටම හඳුනා ගනී. මෙම ණය අඩු කිරීම සිදුවන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ ණයහිමියන් ශ්‍රී ලංකාවට ඔවුන්ගේ ණය කපා හැරීම හෝ දීර්ඝ කිරීම සහ රාජ්‍ය ආදායම වැඩි කර ගනිමින් සිය වියදම් දූරදර්ශීව කළමනාකරණය කිරීම මගින් අනාගත අයවැය හිඟය අවම කර ගැනීමට ශ්‍රී ලංකාව දරන ප්‍රයත්නයන්ගේ එකතුවකිනි.
ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ වැඩසටහනට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල මණ්ඩලයේ අනුමැතිය ලැබීමෙන් පසු ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ ක්‍රම පිළිබඳව ණය හිමියන් සමඟ නිශ්චිත සාකච්ඡා ආරම්භ වනු ඇත. මූල්‍ය පද්ධතියේ ස්ථාවරත්වය සහ අඛණ්ඩතාව ශක්තිමත්ව හා බාධාවකින් තොරව පවතින බව ශ්‍රී ලංකාව සහතික කරනු ඇත.
රජයේ ආදායම වැඩි කරන්නේ කෙසේ ද?
රාජ්‍ය මූල්‍ය දුර්වලතාවය අර්බුදයට මූලික හේතුව වූ බැවින් මූල්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ සමස්ත ප්‍රකෘතියේ තීරණාත්මක අංගයකි. මෙම වැඩසටහන 2025 වන විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2.3%ක ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් (රජයේ ආදායම - පොලී පිරිවැය හැර රජයේ වියදම්) ඉලක්ක කරයි.
රාජ්‍ය මූල්‍ය ඒකාග්‍රතාවය මූලික වශයෙන් ආදායම් මත පදනම් වේ. 2022 දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 8.3%. ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය ආදායම් එකතුව (ප්‍රදාන ඇතුළුව) ලොව පහළම අගය අතරට පත්විය. මෙම වැඩසටහන යටතේ 2026 වන විට රජයේ ආදායම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 15% දක්වා වර්ධනය වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
පොලී ආදායම, රැකියා ආදායම ඇතුළු ගෙවීම් මත අනිවාර්යය රඳවා ගැනීමේ බදු අවසන් නොවන පදනමක් මත නැවත හඳුන්වා දෙන ලදී.
විශේෂයෙන්ම ප්‍රගතිශීලී බදු ක්‍රියාමාර්ග හරහා රාජ්‍ය ආදායම ඉහළ නැංවීම සිදුවේ. ආයතනික සහ පුද්ගලික ආදායම් බදු සහ ධන බදු වැනි බදු වඩාත් ප්‍රගතිශීලී වන අතර ආදායම් වැඩි බැවින් බදු බර වැඩි බව සහතික කරයි.
ඒ අනුව, පුද්ගලික ආදායම් බදු සංශෝධනය කළ බව ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය සඳහන් කළේය.
වාර්ෂික ආදායම් (රු.) ආන්තික බදු අනුපාතය
1,200,000 ට අඩු 0%
1,200,000 සිට 1,700,000 6%
1,700,000 සිට 2,200,000 12%
2,200,000 සිට 2,700,000 18%
2,700,000 සිට 3,200,000 24%
3,200,000 සිට 3,700,000 30%
3,700,000 ට වැඩි 36%
පොලී ආදායම, රැකියා ආදායම ඇතුළු ගෙවීම් මත අනිවාර්යය රඳවා ගැනීමේ බදු අවසන් නොවන පදනමක් මත නැවත හඳුන්වා දෙන ලදී. (බදු නිදහස් දීමනාවට වැඩි සහ ඊට වැඩි ඕනෑම බදු අය කළ හැකි ආදායමක් ප්‍රගතිශීලී අනුපාත යටතේ බදු වලට යටත් වන අතර රඳවා ගත් මුදල් සඳහා ණය ලබා ගත හැක) ලාභාංශ මත අවසාන රඳවා ගැනීමේ බද්දක් නැවත හඳුන්වා දෙන ලදී. මෙමගින් බදු එකතු කිරීම සහ බද්දට බැඳී සිටින අය හඳුනා ගැනීම වැඩිදියුණු කරනු ඇත.
ආංශික නිදහස් කිරීම් නොමැතිව සම්මත ආයතනික ආදායම් බදු අනුපාතය 30% දක්වා වැඩි කරන ලදී. මෙම බද්ද අදාළ වන්නේ ලාභ සඳහා පමණි. එබැවින් මෙම දුෂ්කර කාලය තුළ පාඩු ලබන සමාගම් අමතර බරකට මුහුණ නොදෙනු ඇත.
වැට් බදු අනුපාත 8% සිට 15% දක්වා වැඩි කරන ලද අතර වැට් බදු ලියාපදිංචි කිරීමේ සීමාව රුපියල් මිලියන 300 සිට රුපියල් මිලියන 80 දක්වා අඩු කරන ලදී.
2023 ජනවාරි මාසයේ මූලික පියවරක් ලෙස මධ්‍යසාර සහ දුම්කොළ මත නිෂ්පාදන බදු 20% කින් වැඩි කරන ලදී. 2023 ජනවාරි මාසයේ දී ඉන්ධන බද්ද ද වැඩි කරන ලදී. 2024 ජනවාරි සිට උද්ධමනයට ලේඛනගත කරනු ලැබේ.
ඉදිරියට, වැට් බදු සඳහා පවතින නිදහස් කිරීම් අඩු කිරීමට පියවර ගනු ඇත. වැට් බදු ආපසු ගෙවීම් කඩිනම් කිරීමටත් පසුව SVAT ක්‍රමය අහෝසි කිරීමටත් පියවර ගනු ඇත.
2025 දී, දේපල බදු ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමේ ආකාරයෙන් ධන බදු හඳුන්වා දෙනු ලබන අතර, සුදුසු බදු රහිත දීමනාවක් සහ අවම නිදහස් කිරීම් සමඟ තෑගි/උරුමය බද්ද හඳුන්වා දෙනු ඇත.
රැකියා ආදායම, පොලී ආදායම සහ සේවා ගෙවීම් මත අනිවාර්ය රඳවා ගැනීමේ බදු හරහා බදු පරිපාලනය තවදුරටත් ශක්තිමත් වනු ඇත.
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ තාක්ෂණික සහාය මගින් මහා පරිමාන බදු ගෙවන්නන්ගේ ඒකකයේ ධාරිතාව පුළුල් කෙරේ.
පුළුල් කළ වැට් බදු විද්‍යුත් ගොනු කිරීම, ආදායම් පරිපාලන කළමනාකරණ තොරතුරු පද්ධතිය (RAMIS) සම්පූර්ණයෙන් ක්‍රියාත්මක කිරීම ඇතුළු ඩිජිටල්කරණ ක්‍රියාමාර්ග සහ අනෙකුත් ඒවා වේගවත් කරනු ඇත.
BOI සහ SDP පනත් හරහා සිදු කරන ලද සියලුම බදු වියදම් (බදු සහන හෝ බදු නිවාඩු හේතුවෙන් බදු පාඩුව) ලේඛනගත කෙරේ.
රජයේ වියදම් අඩු කරන්නේ කොහොම ද?
රාජ්‍ය මූල්‍ය ඒකාග්‍ර කිරීමේ ප්‍රයත්නයේ මූලික අවධානය ආදායම් වැඩි දියුණු කිරීම වන අතර, වියදම් කළමනාකරණය ද වැදගත් වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය වියදම් සාමාන්‍යයෙන් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 20% ක් පමණ වන අතර එය කලාපීය සහ ආදායම් සමතුන්ට සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක නැත. කෙසේ වෙතත්, වියදම් ප්‍රතිපාදනවල දියුණුවක් ඇති විය හැක.
වැටුප් හා විශ්‍රාම වැටුප් කප්පාදුව වළක්වා ගනිමින් රජයේ වැටුප් බිල්පත් සහ විශ්‍රාම වැටුප් වියදම් පාලනය කිරීමේ උපාය මාර්ග සකස් කෙරේ. ප්‍රාථමික අයවැය ශේෂ ඉලක්ක තුළ උද්ධමනය සඳහා අර්ධ වශයෙන් ගිණුම්ගත කිරීම සඳහා යම් මට්ටමක වැටුප් සහ විශ්‍රාම වැටුප් ගැලපීම් සඳහා ද මෙය ඉඩ සලසයි.
2023 සැප්තැම්බර් වන විට සියලුම වියදම් ඒකක වෙත ඒකාබද්ධ භාණ්ඩාගාර කළමනාකරණ තොරතුරු පද්ධතිය (ITMIS) ව්‍යාප්ත කිරීම සම්පූර්ණ කිරීමෙන් වියදම් පිළිබඳ කැපවීම් පාලනය ශක්තිමත් කෙරේ. විද්‍යුත් ප්‍රසම්පාදනය ද පුළුල් කෙරේ.
රාජ්‍ය ආයෝජනවල කාර්යක්ෂමතාව ඉහළ නැංවීමට පියවර ගනු ලැබේ. රාජ්‍ය වියදම් පාලනය කිරීමේ ක්‍රියාමාර්ග මධ්‍යයේ සෞඛ්‍ය, අධ්‍යාපනය සහ සමාජ ආරක්ෂණය සඳහා වන වියදම් ආරක්‍ෂා කර හැකිතාක් වැඩි දියුණු කරනු ඇත.
සමාජ ආරක්ෂණ ජාලය
සෑම වසරකම හඳුනාගත් සමාජ ආරක්ෂණ ජාල සඳහා වියදම් තලයක් ඇතුළත් වේ. 2023 සඳහා මෙම වියදම් මට්ටම රුපියල් බිලියන 187 ක් වන අතර එය සමෘද්ධිය, ආබාධිත පුද්ගලයින්, වැඩිහිටි පුරවැසියන් සහ නිදන්ගත වකුගඩු රෝගීන් (CKDU)සම්බන්ධයෙන් පවතින මුදල් හුවමාරු වැඩසටහන් සඳහා අදාළ වේ.
සුබසාධන ප්‍රතිලාභීන් සඳහා තෝරා ගැනීමේ නිර්ණායක දේශපාලනීකරණයෙන් ඉවත් කර විෂය මූලක නිර්ණායක මත පදනම් වන බව සහතික කිරීම සඳහා සුබසාධන බෙදාහැරීමේ පද්ධතිය සැලකිය යුතු ප්‍රතිසංස්කරණයකට භාජනය වනු ඇත. ප්‍රතිලාභීන් හඳුනාගෙන විස්තර සත්‍යාපනය කළ පසු, නව යෝජනා ක්‍රමය 2023 ජුනි වන විට ක්‍රියාත්මක කිරීමට බලාපොරොත්තු වන බව ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය සඳහන් කළේය.
නව තේරීම් නිර්ණායක යටතේ සුදුසුකම් නොලබන සුබසාධන මුදල් ප්‍රතිලාභි හිමියන් 2024 ජනවාරි සිට ඔවුන්ට තවදුරටත් නොලැබේ. එවැනි සුදුසුකම් නොලබන පුද්ගලයන්ට සමෘද්ධි ජීවනෝපාය ආධාරය වැනි මුදල් නොවන ක්‍රම මගින් සහය සැලසෙන බව සහතික කිරීමට පියවර ගනු ලැබේ.
බලශක්ති මිලකරණය
ඉන්ධන සහ විදුලි වැරදි මිලගණන් නිසා රාජ්‍ය සතු ප්‍රධාන ව්‍යවසාය (SOE), ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව (CPC) සහ ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය (CEB) හි විශාල පාඩුවලට හේතු වී ඇත. මෙම පාඩු සඳහා අරමුදල් සපයනු ලබන්නේ බදු ගෙවන්නන් සහ රාජ්‍ය බැංකු විසින් වන අතර ඒවා දැන් රජය සතු ව්‍යවසායන් ණය වලින් පැන නගින අවදානම් වලටද මුහුන දී ඇත. සාමාන්‍යයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ වාර්ෂික ආනයන පිරිවැයෙන් 20%ක් වන ඉන්ධන සඳහා ඇති ඉල්ලුම පාලනය කිරීමට අඩු සිල්ලර මිල අපොහොසත් වීම නිසා ඉන්ධන සහ විදුලිය වැරදි ලෙස මිල කිරීම ගෙවුම් ශේෂයට පීඩනයක් එක් කර ඇත.
නව වැඩසටහන යටතේ ඉන්ධන මිල ගණන් දේශපාලනීකරණයෙන් ඉවත් කරන බව ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය පවසයි. 2018 මිල සූත්‍රයට අනුව මසකට වරක් මිල තීරණය කෙරෙන අතර පිරිවැය අයකර ගැනීම සහතික කරනු ලැබේ.
ඉදිරි වියදම් ඇස්තමේන්තුවක් මත සෑම මාස 6 කට වරක් මිල ගැලපීම් සමඟ පිරිවැය පිළිබිඹු වන පරිදි විදුලි මිල ගණන් සකස් කරනු ලැබේ. 2022 අගෝස්තු මාසයේ (75% වැඩිවීම) සහ 2023 පෙබරවාරි (66% වැඩි කිරීම) පිරිවැය පියවීමට සමත් වුවත්, ජනවාරි මාසයේ මිල සකස් කිරීමේ දී 2023 පෙබරවාරි සැකසීම ප්‍රමාද වූයෙන් යම් හිඟ ශේෂයක් ඇති විය. ඉදිරියට යන විට, පිරිවැය පිළිබිඹු කිරීම සඳහා සෑම වසරකම ජනවාරි සහ ජූලි මාසවල මිල ගණන් සකස් කරනු ලැබේ.
2023 දෙසැම්බර් වන විට, විදුලි පිරිවැය තීරණය කිරීමේ පදනම බවට පත්වන පරිදි තොග සැපයුම් ගනුදෙනු ගිණුම්කරණ පද්ධතිය වැඩිදියුණු කරනු ඇත.
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩසටහන අතරතුර, ඉන්ධන සහ විදුලිය සඳහා වන පිරිවැය සහ සිල්ලර මිල අතර යම් වෙනසක්, එසේ නොමැති නම්, CPC සහ CEB වෙත පාඩු සිදුවන්නේ නම් ඒවා වැළැක්වීම සඳහා අයවැය ප්‍රේරණ මගින් වන්දි ගෙවනු ලැබේ.
මහා පරිමානයෙන් පාඩු ලබන රජය සතු ව්‍යවසායන් - ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය, ශ්‍රී ලන්කන් ගුවන් සේවාව සහ මාර්ග සංවර්ධන අධිකාරිය හි ශේෂ පත්‍ර ප්‍රතිව්‍යුහගත කෙරේ. රජය සතු ව්‍යවසායන්ගේ ශේෂ පත්‍රවල ස්වෛරි සහතික විදේශ විනිමය ණය රජයට පවරනු ලැබේ.
රජය සතු ව්‍යවසායන්ගේ නව ණය ගැනීම් දැඩි නීතිරීතිවලට යටත් වනු ඇත. ශේෂ පත්‍රයේ සෞඛ්‍යය සහ මුදල් මත පදනම්ව විදේශ මුදල් ණය ගැනීම් සහ රජය සතු ව්‍යවසායන් සඳහා රජයේ ඇපකර සීමා කිරීම් ඇතුළු නීති රීති ඊට ඇතුලත් බව ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය සඳහන් කළේය.
# ගෝලීය විශිෂ්ට ව්‍යවහාරයන්ට අනුව ස්වාධීන රාජ්‍ය ණය කළමනාකරණ නියෝජිතායතනයක් පිහිටුවනු ලැබේ.
# මෙම ආයතනයට ණය කළමනාකරණය පිළිබඳ සමස්ත වගකීම පැවරෙන අතර ස්වයං පාලනයක් පවත්වා ගනිමින් මුදල් අමාත්‍යාංශයට වගකියනු ලැබේ.
# මිල ස්ථාවරත්වය සහ මුදල් ප්‍රතිපත්තිය
පාලනය
ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකය පිළිබඳ විශ්වාසය යළි ගොඩනැගීමට වැඩසටහන උපකාර වන බැවින් දේශීය පාර්ශ්වකරුවන් සමඟ සාකච්ඡා කර IMF විසින් පාලන සංජානනාත්මක වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කරනු ඇත. දූෂණය වැලැක්වීමට අදාළ ශ්‍රි ලංකාවේ පාලනයේ සහ ආයතනික රාමුවේ ඇති හිඩැස් මෙමගින් හඳුනාගනු ඇත.
දූෂණයට එරෙහි එක්සත් ජාතීන්ගේ සම්මුතියට සමගාමීව දූෂණ විරෝධී නීති සම්පාදනය කෙරේ. මෙමගින් වත්කම් ප්‍රකාශන සහ විමර්ශනවල ස්වාධීනත්වය ශක්තිමත් වනු ඇත.
වත්කම් ප්‍රතිසාධන ප්‍රතිපාදන 2024 මාර්තු වන විට ව්‍යවස්ථාදායක රාමුවට ඇතුළත් කිරීමට ද අපේක්ෂා කෙරේ.
ශක්තිමත් මූල්‍ය නීති ඇතුළත් නව රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමනාකරණ නීතියක් කෙටුම්පත් කෙරේ.
වඩාත් දැඩි මූල්‍ය කළමනාකරණයට සහ විනයට සහාය වීම සඳහා මධ්‍යකාලීන මූල්‍ය රාමුවක් ඇතුළුව මූල්‍ය පුරෝකථනයේ නිර්වද්‍යතාව වැඩිදියුණු කිරිමට පියවර ගනු ලැබේ.
සියලුම මූල්‍ය දත්තවල විනිවිදභාවය වැඩි දියුණු කෙරේ. ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය පිළිබඳ සවිස්තර දත්ත ඇතුළත් කාර්තුමය ණය ප්‍රකාශයක් රජය විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබේ.
BOI බදු සහන / සහන කාලසීමාව ලබන සමාගම් වාහන බදු සහන බලපත්‍ර ලබා ගන්නා පුද්ගලයන් ප්‍රකාශයට පත් කෙරේ. සැලකිය යුතු රාජ්‍ය ප්‍රසම්දාන ගිවිසුම් ප්‍රකාශයට පත් කෙරේ.
රාජ්‍ය ව්‍යවසාය සංවර්ධනය කිරීමට අවශ්‍ය වන අතර කළමනාකරණය නිර්වචනය කරන ලද ප්‍රධාන කාර්ය සාධක දර්ශක (KPIs) මගින් දැනුම් දෙන ආයතනික අභිප්‍රාය පිළිබඳ ප්‍රකාශයන්ට වගකිව යුතුය. රාජ්‍ය ව්‍යවසාය මණ්ඩල සාමාජිකයන් සඳහා තෝරා ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය ගුණාත්මකභාවය සහ ස්වාධීනත්වය සහතික කිරීම සඳහා සමාලෝචනය කෙරේ. විනිවිදභාවය සහතික කිරීම පිණිස ප්‍රධාන ආයතන 52 ක වාර්ෂික වාර්තා කඩිනමින් ප්‍රකාශයට පත් කෙරේ.
ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ
ක්ෂණික ප්‍රමුඛතාව ස්ථාවරත්වය වන අතරම, IMF වැඩසටහනට මධ්‍යම හා දිගුකාලීන වර්ධනය ඉහළ නංවීමේ ප්‍රතිසංස්කරණ ද ඇතුළත් වනු ඇත. වෙළෙඳ ප්‍රතිසංස්කරණවලට අදාළ ක්‍රියාමාර්ග මෙයට ඇතුළත් වේ. (තරගකාරීත්වය ක්‍රමයෙන් ඉවත් කිරීම පැරා තීරු බදු) කාන්තා ශ්‍රම බලකායේ සහභාගීත්වය සහ නිපුණතා සංවර්ධනය වැඩිදියුණු කිරීමට පියවර ගැනීම, උත්පාදන වියදම් අවම කිරීම සහ අකාර්යක්ෂමතාව අවම කිරීම සඳහා බලශක්ති අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණ සහ දේශගුණික විපර්යාස අනුවර්තනය සඳහා පියවර ගැනීම.
IMF- EFF වැඩසටහන යටතේ, පසුගිය සති කිහිපය තුළ යම් ආතතීන් ඇති කළ, ජනප්‍රිය නොවන නමුත් අත්‍යාවශ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ පියවර ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතී. කෙසේ වෙතත් මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම අත්‍යාවශ්‍ය වන අතර ඒවා ආයතනගත කිරීම මගින් අහිතකර ජනතාවාදී සහ තිරසර නොවන ප්‍රතිපත්ති නැවත ඇතිවීම වැළැක්වීම මගින් රටේ දිගුකාලීන දියුණුවට සිදු වන බාධා මඟහරවා ගැනීම.
2022 අතුරු අයවැය සහ 2023 අයවැය මගින් ඉදිරිපත් කරන ලද සහ දැනට ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතින අනෙකුත් අනුපූරක ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ මඟින් EFF වැඩසටහන යටතේ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග ශක්තිමත් කරනු ඇත.
මීට අමතරව, IMF- EFF වැඩසටහනෙන් ඔබ්බට ගිය බහුවිධ පෙරමුණු පිළිබඳ පුළුල් සහ සවිස්තරාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ, තිරසාර ප්‍රකෘතියක් සහ වර්ධන මාවතට සංසරණය වීම සඳහා ආර්ථිකය විවෘත කිරිම සහ ඩිජිටල්කරණය කිරීම සඳහා රජය විසින් මධ්‍යකාලීන සිට දිගු කාලීන මාවතක් නුදුරු කාලයේ දී ඉදිරිපත් කරනු ඇතැයි ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය සඳහන් කළේය.
(BBC සිංහල සේවය)
