ඒඩ්ස් තුරන් කිරීමට අසමානතා දුරලමු ! - ප්‍රජා විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන්ගේ සංගමය

"සමානාත්මතාවය  සුරකිමු”  යන ගෝලීය තේමාවට අනුකූලව, ශ්‍රී ලංකාව ද 2022 දෙසැම්බර් 1 වන දින ලෝක ඒඩ්ස් දිනය සැමරීමට සැලසුම් කර ඇති අතර,

රට පුරා දැනුවත් කිරීමේ ක්‍රියාකාරකම් සමඟින්, HIV (PLHIV) සමඟ ජීවත් වන පුද්ගලයින්ගේ ගැටළු පිළිබඳව හඬක් නැගීමට සහ රතු පීත්ත පටියක් පැළඳ සිටින්නැයි 'ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජා වෛද්‍ය විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන්ගේ සංගමය' ඉල්ලයි.

සෑම වසරකම දෙසැම්බර් 1 වැනිදා ගෝලීය වශයෙන් ලෝක ඒඩ්ස් දිනය සමරයි. 1988 දී ආරම්භ කරන ලද ලෝක ඒඩ්ස් දිනය ගෝලීය සෞඛ්‍යය සඳහා වූ පළමු ජාත්‍යන්තර දිනයයි. සෑම වසරකම, HIV සම්බන්ධ නිශ්චිත තේමාව ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා එක්සත් ජාතීන්ගේ නියෝජිතායතන, රජයන් සහ සිවිල් සමාජ එකට එකතු වේ.

එච්.අයි.වී ආසාදිත පුද්ගලයන්ගේ ජීවන තත්ත්වය ඉහළ නැංවීම සඳහා එච්.අයි.වී ආසාදිත පුද්ගලයින්ට සහය වීමට සහ ඒඩ්ස් ආශ්‍රිත රෝගවලින් මියගිය අයට ශෝක වීමට ජනතාව එක්වන ලෝක ඒඩ්ස් දිනය ඉතා වැදහත් වේ.

ඒඩ්ස් අවසන් කිරීමේ ප්‍රගතිය වළක්වන අසමානතා ආමන්ත්‍රණය කරන ලෙස HIV/AIDS පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ඒකාබද්ධ වැඩසටහන (UNAIDS) ඉල්ලා සිටී. මෙම වසරේ තේමාව ලෝක ඒඩ්ස් දිනය ගෝලීය වශයෙන් මිනිසුන්ට අනතුරු අඟවා ඇති අභියෝග ලැයිස්තුවට සම්බන්ධ වේ. ප්‍රමාණවත් නොවන සහ අසමාන දේශපාලන කැපවීම, අරමුදල්, ප්‍රතිපත්ති සහ සෞඛ්‍ය සේවාවන් ආන්තික කණ්ඩායම්වලට සෞඛ්‍ය සේවාවට ප්‍රවේශ වීම වළක්වන අතර රටක HIV සත්කාර සේවාවල ගුණාත්මක භාවය ඉහළ නැංවීමේ ප්‍රධාන බාධක ලෙස ක්‍රියා කරයි.

එක්සත් ජාතීන්ගේ තිරසාර සංවර්ධන ඉලක්ක වලට අනුකූලව ජාතික ලිංගාශ්‍රිත රෝග / ඒඩ්ස් මර්දන වැඩසටහන සහ ශ්‍රී ලංකාවේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය විසින් 2030 වන විට ඒඩ්ස් අවසන් කිරීමට ප්‍රකාශ කර ඇත. මෙම ඉලක්කය සපුරා ගැනීම සඳහා HIV සමඟ ජීවත් වන පුද්ගලයින්ගෙන් 95% ක් හඳුනාගෙන ඔවුන්ගෙන් 95% ක් ප්‍රතිකාර ආරම්භ කළ යුතුය.


ශ්‍රී ලංකාවේ තත්ත්වය




1 ) - ශ්‍රී ලංකාවේ සාමාන්‍ය ජනගහනය අතර HIV ව්‍යාප්තිය අඩු මට්ටමක පවතී (0.1% ට වඩා අඩු). 2019 දී ප්‍රධාන ජනගහන කණ්ඩායම් අතර සිදු කරන ලද HIV සමීක්ෂණ මගින් පිරිමින් සමඟ ලිංගිකව එක්වන පිරිමින් (1.5%), සංක්‍රාන්ති ලිංගික කාන්තාවන් (1.4%) අතර වැඩිම HIV ව්‍යාප්තියක් දක්නට ලැබේ. කාන්තා ලිංගික ශ්‍රමිකයින් (0.1%) සහ ලිංගික ශ්‍රමිකයින්ගේ සේවාදායකයින් (0.1%) අතර ව්‍යාප්තිය සාපේක්ෂව අඩු විය.

2 ) - 2021 වසරේ අලුතින් හඳුනාගත් රෝගීන් සංඛ්‍යාව 411 ක් වූ අතර එය පෙර වසරට සාපේක්ෂව ඉහළ යාමේ ප්‍රවණතාවක් පෙන්නුම් කළේය. 2021 අවසානය වන විට, HIV (PLHIV) සමඟ ජීවත් වන පුද්ගලයින්ගේ ඇස්තමේන්තුගත සංඛ්‍යාව 3600 ක් වන අතර ඔවුන්ගෙන් 82% ක් ඔවුන්ගේ HIV තත්ත්වය දැන සිටියහ. ඔවුන් අතරින් ප්‍රතිකාර (ART) ලැබුණු ප්‍රතිශතය 81% සහ වෛරස් ලෙස මර්දනය කරන ලද ප්‍රමාණය 85% විය.

3) - පුද්ගලයකුගෙන් පුද්ගලයකුට HIV සම්ප්‍රේෂණය වීමේ ප්‍රධාන ක්‍රම තුනක් ඇත. එනම් ආසාදිත සහකරුවෙකු සමඟ අනාරක්ෂිත ලිංගික සම්බන්ධතා පැවැත්වීම, ආසාදිත රුධිරය හරහා සහ ආසාදිත මවගෙන් ඇගේ දරුවාට සම්ප්‍රේෂණය වීම වේ. ශ්‍රී ලංකාව තුළ HIV සම්ප්‍රේෂණයෙන් 90%කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සිදු වන්නේ අනාරක්ෂිත ලිංගික සම්බන්ධතා මගිනි.

4) - පිරිමි සහ පිරිමි සමලිංගික සබඳතා ඇති අය අතර HIV වාර්තා වීමේ සැලකිය යුතු වර්ධනයක් ඇති බව සොයාගෙන ඇත. 2021 වර්ෂයේදී HIV රෝග විනිශ්චයන් බොහොමයක් කාන්තාවන්ට වඩා පිරිමින් අතර වන අතර පිරිමි සහ ගැහැණු අනුපාතය 5:1 විය. වසර 2022 තුන් වන කාර්තුව අවසන් වන විට HIV අසාදිතයින් 429 ක් පමණ වන අතර එය වසර 2021 දී HIV  අස්සදිතයින්  ප්‍රමාණයට වඩා ඉක්මවා යාමකි. මෙමෙ වසරේදී හදුනාගනුනු  HIV අසාදිත්යින්ගේ පිරිමි සහ ගැහැණු අනුපාතය 1: 7 ලෙස වාර්තාවේ.

5) - පසුගිය වසර කිහිපය තුළ තරුණයින් (අවුරුදු 15-24) අතර හඳුනාගත් HIV රෝගීන් සංඛ්‍යාව ඉහළ ගොස් ඇත. 2021 වර්ෂයේදී, වාර්තා වූ මුළු රෝගීන්ගෙන් 14% (පුද්ගලයින් 59) අවුරුදු 15-24 වයස් කාණ්ඩයේ අයයි. මෙයින් වැඩිම පිරිසක් (88%) තරුණයන් ය. මේ අනුව, HIV ආසාදනයට ගොදුරු වීමේ අවදානම හේතුවෙන් තරුණයන් කෙරෙහි විශේෂ අවධානයක් යොමු කළ යුතුය. ලිංගික හා ප්‍රජනක සෞඛ්‍ය සහ ආරක්ෂිත ලිංගික පරිචයන් පිළිබඳ පුළුල් අධ්‍යාපනයක් පාසල් අධ්‍යාපනය තුළ සහ උසස් අධ්‍යාපනය තුළ ලබා දිය යුතුය.

6) -ජාතික ලිංගාශ්‍රිත රෝග/ඒඩ්ස් මර්දන වැඩසටහන රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන සමඟ සහයෝගීතාවයෙන් ප්‍රජාව තුල අධි අවදානම් කණ්ඩායම් සහ අවදානමට ලක්විය හැකි කණ්ඩායම් සඳහා HIV පරීක්ෂණ සහ වැළැක්වීමේ සේවාවන් සපයයි. මෙම අඩු වරප්‍රසාදිත කණ්ඩායම් වෙත ළඟා වීමට කොන්කිරීම සහ වෙනස්කොට සැලකීම එක් ප්‍රධාන බාධකයක් වන අතර මෙම බාධකය ජය ගැනීම සඳහා අධි අවදානම් ඇතුළු සැමට සමාන අයිතිවාසිකම් සහ සෞඛ්‍ය සේවා පහසුකම් සැලසීම  අතිශයින් වැදගත් වේ.

7) -අධි අවදානම් කණ්ඩායම් සහ HIV සමග ජීවත් වන පුද්ගලයන් හට හිතකර පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීම සඳහා, ජාතික ලිංගාශ්‍රිත රෝග/ඒඩ්ස් මර්දන වැඩසටහන විසින් "අපකීර්තිය සහ වෙනස් කොට සැලකීම සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය වැලැක්වීම" සම්බන්ධයෙන් දිවයින පුරා පොලිස් නිලධාරීන් සඳහා උපදේශන වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කරයි.

8) -නොමිලේ කොන්ඩම් බෙදා හැරීමට අමතරව, ලිංගාශ්‍රිත රෝග සායනවලට සහභාගී වන සේවාදායකයින්ට පූර්ව සහ පශ්චාත් නිරාවරණ රෝග නිවාරණය වැනි නවීනතම වැළැක්වීමේ ක්‍රමවේද ලබා දේ.

9) -රටේ පවතින ආර්ථික අර්බුදය හේතුවෙන් HIV පරීක්ෂණ පහසුකම් හිඟය සහ අත්‍යාවශ්‍ය ඖෂධ කිහිපයක් වැනි බාධාවන්ට ජාතික ලිංගාශ්‍රිත රෝග/ඒඩ්ස් මර්දන වැඩසටහන  මුහුණ දීමට සිදුව ඇත. කෙසේ වෙතත්, ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය (WHO), එකසත් ජාතීන්ගේ හනගහන අරමුදල (UNFPA), ගෝලීය අරමුදල (Global fund) වැනි ජාත්‍යන්තර නියෝජිතායතන අවශ්‍ය භාණ්ඩ ලබා දීමෙන් අපට සහාය වීමට ඉදිරිපත් වී ඇත.



(ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජා වෛද්‍ය විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන්ගේ සංගමය)