පැවිදි ප්‍රේමය (වායාම 11) : ලක් සසුන් ඉතිහාසයේ ප්‍රේමය වෙනුවෙන් ජීවිතය පූජා කළ මුල්ම භික්‍ෂුව

කලා වැව කඳුළින් බර සංවේගදායක පුවත් තුනකින් සහබද්ධ සිංහල වාපි අරුමයේ විශ්මයකි.

මහා පුරුෂ අවුකන පිළිම වහන්සේද, කලා වැව ද, ධාතුසේන රජුද, එකට බැඳුණ අභිමානවත් පෞර පුවත් ය. ඒ තුන් ඈඳුණු පෞර පුවත සමඟ සබැඳි සංවේගදායක පුවත් තුනක් වෙයි.

ධාතුසේන රජ තෙමේ කලා වැව් ඉවුරහි මැටි ගසා මරා දැමීම ප්‍රථම පුවත වන අතර, “කාල” නම් ප්‍රභූ ළමා කුමරු කලා වැව්, වෑකන්ද රකින්නට ගොස් තම ළපටි ළමා දිවි කුසුම පූජා කිරීම දෙවන සිදුවීමය. කාලවාපි වෙහෙර වාසි භික්‍ෂුවට පෙම් බැඳි, කලා වැව් ග්‍රාම යුවතිය දිවි පූජා කිරීම සැළවී එකී භික්‍ෂුව දිවි තොර කරගෙන අපවත්වීම තුන්වන පුවතය.

මෙම පුවත් තුනම ඓතිහාසික ලේඛනවල ලියවී ඇති අතර, එයම කාලවාපිය ඉතිහාස පවත් අතරින් සැඟවී ගිය දිගු කතා ගණනාවක ඇතුලාන්තය විවරකරන්නේය. ඒත් ප්‍රථම සහ දෙවන පුවත් ප්‍රකටය. ඒ, එහි ගිහියන්, කතා නායකයන් වන බැවිණි. ඒත් තෙවන පුවත සැඟවී ඇත. ඒ පැවිදි චරිතයක් කතා නායක භුමිකාව හා ඇඳී තිබූ නිසා විය හැකිය.

“මනෝරථපූරණිය” සහ “ධම්පිය අටුවා ගැටපදය” මෙන්ම “විශූද්ධි මාර්ග මහ සන්නස” ලක් ඉතිහාස වතට අදාළව පර්යේෂණට ලක් වනු විරලය. ඒ, මෙම කෘතී ආගමික කෘති ලෙස විෂය වී ඇති නිසාය. ඒත් සමහර මූල ඉතිහාස පවත් වඩා දිගුව මෙන්ම අර්ථාන්විතව වටහා ගත හැකි තරමට මෙරට ලියවී ඇති ධර්ම පත - පොත පෝසත් බව කිව යුතුය.

මහාවංශය, දිපවංශය, රාජාවලිය, දිව්‍යාදානය හෝ රාජරත්නාකරය, ථුපවංශය වන් ඉතිහාස ග්‍රන්ථ හදාරා ඉතිහාසය ගැන සපුරා විනිශ්චයක් දීම අපහසුය. මන්ද, බොහෝ ඉතිහාස පුවත් වලට ඈඳුණු චරිත වඩා අපූරුවට දිස්වන්නේ මෙරට ධර්ම ශ්‍රාස්ත්‍රීය ග්‍රන්ථ වල බැවිණි. විශේෂයෙන්ම භික්‍ෂුන් වහන්සේලා ඉතිහාසයට අදාලව කර ඇති මහත් බලපෑම නිසා උන්වහන්සේලා විෂයෙහි බොහෝ විස්තර රචනාව ඇත්තේ ධර්ම පුස්තකවලය.

මේ අනුව “කාලවාපි වෙහර” නමින් සුවිශේෂි ආරාමයක් ලක් සසුන් ඉතිහාසයේ කේන්ද්‍රීය භුමියක් ලෙස විස්තර වන්නේ මෙම ග්‍රන්ථ වලය. ක්‍රි.පූ. 3 වන සියවසේ සිට මෙරට සෙල්ලිපි ඉතිහාස ග්‍රන්ථ සහ ධර්ම ග්‍රන්ථවල “කාලවාපි මහ වෙහර” ප්‍රකටය. එය සමහර ග්‍රන්ථ වල “කාල දීඝවාපි වෙහර” ලෙස ද නම් කර තිබේ. එවිට මතුවන්නේ ගැටළුවකි. එම නිසා සමහර ඉතිහාසවේදීන් නැගෙනහිර ලංකාවේ දිගාමඬුල්ලේ දීඝවාපියම“කාලදිඝවාපිය” ලෙස හදුන්වන්න පටන් ගත්තේය.

පරණවිතාන, ගයිගර් මෙන්ම බේල් වන් ඉතිහාසඥයන් ද, නූතන ඉතිහාසවේදියෙකු වූ මහාචාර්ය විමල් විජේරත්නයන් ද, මෙම සංවාදය පෝසත් කළ අග්‍රගණයේ වියත්හූ වෙති.

කාල දීඝවාපිය පිළිබඳ මේ මතු වන විවාදය මැදින් ලක් ඉතිහාස වතෙහි තීරක ශාස්ත්‍රීය ගැටලුවක් නිරාකරණය වන්නේ “පැවිදි ප්‍රේමය” නිසාය. පැවිදි ප්‍රේමය යන ඓතිහාසික රචනය ථේරවාදී සිංහල සඟුන් වහන්සේලාගේ අග්‍රමතවාදී කෘතිය වූ “විශූද්ධි මාර්ග මහා සන්නස” සමග සබැඳිය. එබැවින් නිමිත්ත ඇවිද පිය මැන කාලදිඝවාපි විවාදයට නෙත යොමන කළ “පැවිදි ප්‍රේමය” නෙත ගැටුණි. පැවිදි ප්‍රේමය විසින්ම කාලදිඝවාපිය, දීඝවාපිය නොව, කාල දීඝවාපිය යනු වෙනම නිදහස් ආරාමයක් යන කුකුස, සැකය විසඳුණි.

“කාලදීඝවාපිය” බුදුරාජාණන් වහන්සේ සිරිලක වැඩමකළදා, බෞද්ධ සදාර්ශනිකයන් බවට පත් වූ, ඉසුරුමුණියේ ඉසුරුමතුන් දොළොස් දෙනාගේ ගුරු කුලය වූ, වෙස්සගිරියෙන් ප්‍රභාවිත වූ බව පසක් විය. එබැවින් මහත් නිරාමිස ප්‍රිතී සුඛයක් විඳිමින් විශූද්ධි මාර්ග මහාසන්නස කියවන්නට විමි.

නිමිති වරුසාවක් මැදින් මෙම පූජනීය ධර්ම පුස්තකයන් වහන්සේ කියවන විට, දෙමළ භික්‍ෂුන් වහන්සේ නමක වූ බුද්ධඝෝෂ මහා සංඝනේත්‍රෘවරයාණන් වහන්සේ අරභයා තිබූ ගෞරවය බැතිය උතුරා හද පිස ගලන්නට විය. ඉතිහාසය විසින් වසා දමා අප පසෙක තැබූ උත්තර මානුෂික සිරිතක් සිංහල අපට තිබී ඇතැයි යළි සිතුනේය.

සිංහල හද පපුවේ දර්ශනය ද්‍රවිඩ ජාතියෙන් ප්‍රභාවිත මහ තෙරිඳුන්ගේ පන්හිඳෙන් අර්ථ පුරා ඇතිබව වැටහුණේය. සැබැවින්ම බුද්ධඝෝෂ මහ තෙරුඳු විවරණය පිහිට කරගෙන සිංහලයන් බුද්ධ ධර්මය වටහා ගෙන ඇති යැයි හැඟී ගියෙමි. එබැවින් ප්‍රභාවිත මිතුරු හදින් “විශුද්ධි මාර්ග මහා සන්නස” පද අතරින් පැවිදි ප්‍රේමයට ලඟා විය.


එකල්හි කැළණි මහ වෙහර වැසි ගෝධත්ත ආභිධම්මික මහ තෙරිඳු බවුන් වැඩියේ දීඝවාපියේය. එහි  වැඩවිසූ උන්වහන්සේ තම නිල භුමිය කැළණි මහ වෙහරට වඩින අතුරතුරවස් විසුවේ කාළවාපී ග්‍රාමයේ කාල දිඝවාපි මහ සෙනසුන් විහාරයේය. එහි ආගිය හිරිමල් ගැටවරයෙකු, මේ උපශාන්ත තරුණ මහ තෙරිඳු හමුවේ ධර්ම වින්දනයක් ලැබ සහවාස ගතව මහණකම යැදීය. ආභිධම්මික ගෝධත්ත ස්වාමීන්ද්‍රයාණන් වහන්සේ මේ ප්‍රඥාවන්ත සුහුඹුල් තරුණ රුව ඉවකර තුන්කල් බලන්නට විය. මතු දිනක ඔහුට වන විපත දුටිමි.


පුත, ගිහිසුව රමණයෙහි කෙලවර මහණ සුව විඳිනු මැනව....
ස්වාමීනි, ගිහිසුව කටුකය. මා ශ්‍රමණ සුව පතමි !......


තෙරිඳු කී කල්හි තරුණයා එලෙස පවසන්නේය. එවිට තෙරිඳු මදක් විවේක ගෙන ශෛල උයන වැද විදසුන් වඩන්නැයි, තරුණයාට අවවාද කළහ. තුන්පෝදා සඳ ගෙවී ගියේය. භද්‍ර යෞවන තෙමේ දළ රැවුලෙන් වැසී තාපස රුවක් වැනිය. තවත් බලා සිටිය නොහැක. තරුණයා තනිවම සිතන්නට විය. මහා තෙරිඳු හිස රැවුල් බා, කසාවත් පොරවා, විසිතුරුව, සෝභමානව, වැඩ වසනු රමණීයය. ඒ රූ වරුණ දුටු තරුණයාට මහණ කමට නොනිත් ආශා උපන්නේය.


“ස්වාමීනි, කමටහන්ම වැඩුවෙමි. ගිහි ආශා හිත තුල වත් නූපන් බව සැබෑය. මහණ සුව දන් දෙනු මැනවි” තරුණයා එලෙස ආයාචනා කරන්නට විය. එවිට තෙරිඳු යළිදු තුන්කල් බැළුවේය. අනාගත දිනක මේ තරුණ තෙමේ පත්වන විපත දුටිමි.


පුත, කාම සම්භෝග විඳ අවසන නික්ලේෂී මඟ උචිතය.....


එලෙස තෙපලූ තෙරිඳු ඉල් මහේ සඳ මෝරා පායා ගෙවෙන අහස දෙස බැළුවේය. වස් පවාරණයකොට කැළණි මහ වෙහෙර බලා වඩින්නට විය. ඒ සඳවත බැස යන නිශා යාමයේ ය. නිශා සඳ රැසින් නැහැවුණ මහ තෙරිඳු පසු පසින් දිව ගොස්, පා මුල වැඳ වැටී හඬා වැටුණ කාලවාපි තරුණ තෙමේ ශ්‍රමණ සුවය යදින්නට විය.

ආභිධම්මික ගෝධත්ත මහ තෙරිඳුට, එක් විටම යසෝධරා ආපදානය සිහිවන්නේය. සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්‍ෂයක් භව ආදර බැඳුමෙන් පවිත්‍ර යසෝධරාවන් සම්බුදු පා පහස කඳුළින් දෝවනය කළ දාද, ඇය සම්බුදු සසුනේ පැවිදිව මහ රහත්ව පිරිණුවන් පුර වඩින්නට බුදු පා පහස වැඳ සමුගත් දා ද, සිහිවිය. 

අතීත කමටහනින් මිදුණු තෙරිඳු තෙමේ, කාලවාපි තරුණ රුව බැළුවේය. තරුණ තෙමේ කඳුළින් දෙකම්ඹුල් තෙමමින් හඬයි. මහණ පදවියම පතයි. ගෝධත්ත ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේ යළි තුන්කල් බලා නික්ම වඩින්නට විය.

පසුදා හිමිදිරි උදයේ මහ තෙරිඳු කැළණි මහ වෙහෙරට වඩින්නට අඹතලේ තොටමුණෙන් ඔරුවට වඩින කළ, පසුපසට නෙත හෙළිය. පසුපසම විත් කාලවාපි හැඬූ කඳුළින්ම මහණ පදවි පතයි. නායක ස්වාමීන්ද්‍රයාණන් ඔරුවට වැඩ වෙහෙර ගෙට පිවිසුණි. කැළණි මහවෙහෙර සඝ ගණයා ගුරුදේව පාද වන්දනා කරන අසිරිසිරි දසුන දුටු කාලවාපි, මහණ ප්‍රේමයෙන් තව තවත් ගැබ්බර වන්නේය.

හඬහඬා වැළපෙන. ප්‍රඥාප්‍රභා තරුණ රුව දුටු කැළණි තරුණ යති පරපුර, ඔහු වෙහෙර ගෙට ගෙන්වා ආහාර පිළිගැන්විය. දියබිඳකු ද ප්‍රතික්ෂේප කොට කාලවාපි මහණකම පතන්නට විය. මහණ ආශාවෙන් ආතුර, කාලවාපිට මහණකම යදින්නට කැළණි ශිෂ්‍යය පුත්‍රයාණන් වහන්සේලා සන්නිවේදකයාණන් වන්නේය. සිසු පුත්‍රයන් වහන්සේලා, ගුරු තෙරිඳු පා වැඳ කාලවාපිට මහණකම යදින්නට විය. තෙරිඳු භාවප්‍රේමි පැවිදි ආලවන්තයා කැඳවිය.


පුත, එක් ප්‍රතිඥාවක් දිය යුතුය..... තොප මහණ සිවුරු දැරූ දා පටන්
කිසිඳු දිනක උපන් ග්‍රාමය කාලවාපියට නොවැඩිය යුතුය.....


ගුරු හිමියන්ගේ ප්‍රතිඥාව සරළය. හිස් මුදුණින් පිළිගත් කාලවාපි, මහණව, කාලවාපියේ තෙරිඳු ලෙස රට බබලවන්නට වන්නේය. තුන් දිනකින් දීඝනිකාය සත් වරක්, මුලසිට අගටත්, අග සිට මුලටත් අර්ථ විවරණය කළේය. එලෙසම විවරණ සන්නසක්ද රචනා කළේය. එබැවින් උන් වහන්සේ “දීඝභානක පදවිය” ලබන්නේ දහඅට වන වියේදීය.

කාලවාපි හිමියන්ට සත්වසක් ගිය කල්හි, තම උපන් බිම සිහිවිය. කලාවැව දෙස නෙත් යොමා බවුන් වඩන්නට සිතුණේය. කලාවැවේ නීල සරුලිත සිහි වී, ගුරු ප්‍රතිඥාව අමතකව කාලවාපියට වැඩමකොට, කාලදීඝවාපි මහ සෙනසුණේ ශෛල ගුහාවට වැඩියහ. එහි වැඩ වසමින් කලාවැව නිමිත්තකොට බවුන් වඩන්නේය. සඳ බැසයන නිශා යාමයේ වන අරණින් නික්මව පිඩු`සිඟා වඩින්නේය.

එවන් දිනක කාලවාපි ගම්බාරයාගේ දූ සිඟිත්ත තරුණ යතිරුව දැක සරාගයෙන් පිබිද ඔහු පතන්නේය. තමා අතින් ගෙතූ සළු පටක පෙම් ගීයක් පද බැඳි ඇය, එය පත් කඩක් සේ කාලවාපි හිමියන්ගේ පාත්‍රයට පූජා කළේය. 

සෙනසුනට වැඩි කාලවාපි හිමිපාණන් වහන්සේ අළුයම දන් වළඳා බවුන් වඩන්නට පත් කඩය ශෛල අසුන මත එලූ කල්හි පෙම් ගීය දුටුවේය. පසුදා පිඬුසිඟා වඩින ගමන් එම නිවසේ දඬුවැට උඩ පත්කඩ දමා යළි නික්ම වැඩියේය.